Niedziela Palmowa Męki Pańskiej

Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień, w czasie którego Kościół sprawuje zbawcze misteria dokonane przez Chrystusa, począwszy od Jego mesjańskiego wjazdu do świętego miasta Jeruzalem. Niedziela ta łączy zapowiedź tryumfu Chrystusa z opisem Jego Męki. Stanowią one dwa aspekty misterium paschalnego. W obecnej liturgii Niedzieli Palmowej akcent położony jest nie na błogosławieństwo palm, lecz na procesję na cześć Chrystusa Króla triumfalnie wjeżdżającego do Jeruzalem, dlatego kolor szat nie jest fioletowy jak dawniej, lecz czerwony, purpurowy, królewski. Godność królewską Chrystusa podkreślają antyfony i pieśni śpiewane w czasie błogosławieństwa palm i podczas procesji. Zalecana jest tylko jedna procesja poprzedzająca główną Mszę św. Jeśli nie ma procesji, stosuje się uroczyste lub zwykłe wejście ze śpiewem antyfony lub pieśni o wjeździe Chrystusa do Jerozolimy. Tam, gdzie nie można celebrować Mszy św., sprasowuje się liturgię słowa Bożego o mesjańskim wjeździe i o Męce Pańskiej.
Główną Mszę św. poprzedza błogosławieństwo palm i procesja lub tylko uroczyste wejście, które może mieć miejsce także przed innymi Mszami z licznym udziałem ludu. Wierni z gałązkami palm (oliwek) gromadzą się poza kościołem (lub w innym mniejszym kościele). Śpiewa się antyfonę Hosanna Synowi Dawidowemu, po czym kapłan błogosławi palmy prosząc Boga, aby je uświęcił i sprawił, abyśmy idąc z radością za Chrystusem Królem mogli przez Niego dojść do wiecznego Jeruzalem. Druga modlitwa podkreśla, że trzymając w rękach palmy czcimy zwycięstwo Chrystusa. Zawiera następnie prośbę o pomnożenie wiary i takie zjednoczenie z Chrystusem, abyśmy przynosili owoce dobrych uczynków. Po odczytaniu Ewangelii o wjeździe Chrystusa do Jerozolimy (rok A – Mt 21,1-11; rok B – Mk 11,1-10 lub J 12,12-16; rok C – Łk 19,28-40) i krótkiej homilii odbywa się procesja do kościoła, w którym będzie sprawowana Msza św. W czasie procesji śpiewa się antyfonę: Dzieci żydowskie i Psalm 24 lub Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie i Psalm 47. Po wejściu do kościoła śpiewa się hymn do Chrystusa Króla Chwała i cześć, o Królu Chryste. Opuszcza się obrzędy wstępne i liturgię mszalną rozpoczyna się od kolekty.
Wjazd Jezusa do Świętego Miasta na osiołku jest wypełnieniem proroctwa Zacharisza: Nie bój się, Córo Syjonu! Oto Król twój przybywa, siedząc na oślęciu (Za 9,9). W ten sposób prorok zapowiedział, że Mesjasz będzie królem ubogich i dla ubogich, co następnie potwierdzi sam w kazaniu na górze: Błogosławieni ubodzy… Będzie On także królem pokoju, a Jego królestwo rozciągnie się na całą ziemię.
Modlitwy mszalne. Kolekta wspomina o całej tajemnicy paschalnej Chrystusa, tj. Jego uniżeniu i chwale i przez to wprowadza do obchodów Paschy. Chrystusowe uniżenie wspominane jest w jego dwóch fazach: Wcielenie ze wszystkimi jego konsekwencjami oraz Męka i śmierć. Całe przejście Pana przez życie ziemskie w Jego człowieczeństwie jest pokorne, ale prowadzi do chwały. Taka droga wymaga cierpliwości, gdyż związana jest z cierpieniem. Kto chce naśladować Chrystusa, musi iść tą drogą. Dlatego w kolekcie prosimy najpierw o zrozumienie nauki płynącej z Męki Chrystusa, aby osiągnąć uczestnictwo w Jego zmartwychwstaniu. Modlitwa nad darami koncentruje się na temacie pojednania z Bogiem i przebłagania Go w ofierze Chrystusa. Dzięki Jego męce zbliżamy się do przejednanego Boga. Zbawienie jest darem Boga i łaską, a nie wynikiem wysiłku czy owocem zasług człowieka. Można je otrzymać jedynie dzięki ofierze Chrystusa, która jest źródłem Bożego miłosierdzia. Modlitwa po Komunii zbiera elementy należące do obydwu aspektów Paschy i wiąże je z ucztą eucharystyczną w prośbie o jej owoce. Prośba dotyczy zarówno owoców Męki Pańskiej, a więc nadziei osiągnięcia tego, co obiecuje wiara w Ukrzyżowanego, jak i skutków Zmartwychwstania, czyli pełni życia w Bogu. Eschatologiczny aspekt Eucharystii jako zadatku i rękojmi życia wiecznego oraz zmartwychwstania, wiąże się tu ściśle z Męką i Zmartwychwstaniem Chrystusa, ukazanym jako dzieło Boga i Jego dar dla ludzi.
Liturgia słowa. W Niedzielę Palmową czyta się lub śpiewa opis Męki Pańskiej (pasję od łac. passio) według synoptyków: rok A – Mt 26,14 – 27,66; rok B – Mk 14,1 – 15,47: rok C – Łk 22,14 – 23,56. Zaleca się, aby jeśli to możliwe, wykonywanie pasji podzielić między kilka osób i chór. Poszczególne części można powierzyć także odpowiednio przygotowanym lektorom.
Pasja według św. Mateusza podkreśla, bardziej niż inne, że całe życie Jezusa jest wypełnieniem Pism: Lecz stało się to wszystko, żeby się wypełniły Pisma proroków (26,56). W opisie Męki Jezusa Mateusz nawiązuje wielokrotnie do Psalmu 22 (por. 27,35.39.43.46) i przez to słowa pochodzące z tego psalmu, wypowiedziane przez Jezusa na krzyżu są bardziej zrozumiałe. Mateusz zwraca uwagę na to, że Chrystus jest nowym Mojżeszem zawierającym nowe i wieczne przymierze z nowym Izraelem, którym jest Kościół. W opisie Męki wspomina także o zniszczeniu świątyni – wyobrażenie Starego Przymierza (por. 26,61; 27,40).
Św. Marek w opisie Męki Pańskiej szczególnie podkreśla, że cierpienie i krzyż nie były w życiu Chrystusa nieszczęściem, ale realizacją Bożego planu, który On świadomie i dobrowolnie zaakceptował. Jezus nie występuje jako ofiara, ale jako Ten, który dobrowolnie oddaje się Ojcu i dlatego bezpośrednio po swojej śmierci otrzymuje pierwszy akt kultu od pogańskiego setnika: Prawdziwie, ten człowiek był Synem Bożym! (15,39).
W pasji według św. Łukasza Jezus zostaje przedstawiony jako Zbawiciel wszystkich. Zawiera ona Jego modlitwę za swoich oprawców: Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią (23,34) i opis nawrócenia złoczyńcy ukrzyżowanego razem z Jezusem: Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa. Jezus mu odpowiedział: Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju (23,42-43). Św. Łukasz ukazał Mękę Jezusa jako manifestację najwyższej miłości Boga do grzesznych ludzi.
Z opisem Męki Pańskiej doskonale harmonizują poprzedzające ją czytania: ze ST (Iz 50,4-7) o posłuszeństwie cierpiącego Sługi Bożego, który poddał grzbiet swój bijącym i nie zasłonił swej twarzy przed zniewagami i opluciem. Psalm responsoryjny (Ps 22) ma ścisły związek z poprzednim czytaniem. Jego słowami modlił się Jezus na krzyżu: Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił? Liturgia dwu pierwszych niedziel Wielkiego Postu ukazuje, jaki jest cel ludzkiego życia, a tym samym, gdzie człowiek znajduje swoją pełnię: nie w służbie szatanowi, nie w realizacji siebie przez sprzyjanie pożądliwościom oczu, ciała i pychę, ale poprzez poddanie się wymaganiom woli Bożej, które są trudne, lecz ostatecznie prowadzą od przykazań do wolności Ducha Świętego do stworzenia nowego człowieka w Chrystusie. Fragment Listu do Filipian (2,6-11) mówi o uniżeniu Chrystusa, który ogołocił i uniżył samego siebie, aż do śmierci krzyżowej. Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i uczynił Go Panem ku chwale Boga Ojca.
Ks. Czesław Krakowiak